Jak poradzić sobie z zapaleniem zatok?
Zapalenie zatok to częste schorzenie, które dotyczy wielu pacjentów w różnym wieku. Najczęściej obejmuje ono zatoki przynosowe. Zapalenie zatok przynosowych przebiega z pojawieniem się objawów takich jak: zatkany nos i / lub katar, dodatkowo ból głowy/ twarzy, ograniczenie albo utrata węchu. Na ogół wywoływane jest ono przez wirusy, dużo rzadziej przez bakterie [1].
33,99 zł
38,98 zł
36,95 zł
Przewlekłe i ostre zapalenie zatok - rodzaje zapalenia zatok
Zapalenie zatok może mieć charakter ostry (trwa maksymalnie do 12 tygodni) lub przewlekły (utrzymuje się powyżej 12 tygodni). Rozróżnia się zapalenie zatok przynosowych: wirusowe, powirusowe oraz bakteryjne.
- Ostre wirusowe zapalenie zatok przynosowych daje objawy określane jako przeziębienie, choroba niezwykle częsta, która występuje od 2 do 5 razy w roku u dorosłych, a nawet 10 razy w roku u dzieci. Trwa zwykle do 5-7 dni, po tym czasie może dojść do wyleczenia. Jeżeli jednak po 5 dniach dojdzie do zaostrzenia objawów albo będą one utrzymywać się ponad 10 dni, to mówimy o powirusowym zapaleniu zatok. Wirusowe i powirusowe zapalenie zatok nie wymagają konieczności zastosowania antybiotyków i leczy się je zwykle lekami przeciwzapalnymi, łagodzącymi jego objawy.
- Bakteryjne zapalenie zatok (określane też jako ropne zapalenie zatok) mające dosyć charakterystyczne objawy, występuje stosunkowo rzadko i stanowi 0,5-2% przypadków. Objawami ostrego bakteryjnego zapalenia zatok są: gorączka (powyżej 38 stopni), ropna, gęsta i zmieniona kolorystycznie wydzielina z nosa, silny miejscowy ból, nawrót dolegliwości poprzedzony pogorszeniem po lekkiej, wstępnej fazie choroby, podwyższone OB /CRP. W przypadku wystąpienia takich alarmujących objawów pacjent powinien udać się do lekarza. Bakteryjne zapalenie zatok często wymaga leczenia, jakim jest pełna antybiotykoterapia.
- Nawracające zapalenie zatok to co najmniej 4 epizody w trakcie roku, oddzielone przynajmniej 8 tygodniowymi okresami prawidłowego stanu błony śluzowej.
Objawy zapalenia zatok mogą się utrzymywać nawet 3 miesiące, jeżeli trwają dłużej, mówimy o przewlekłym zapaleniu zatok, które wymaga interwencji laryngologa [1].
Zapalenie zatok u dzieci
U dzieci objawy zapalenia zatok przynosowych mogą się nieco różnić od objawów u dorosłych. Dominującą formą jest ostre wirusowe zapalenie zatok. Zazwyczaj przebiega ono z kaszlem, ale bez ściekania wydzieliny po tylnej ścianie gardła, czy też utraty węchu, które występują stosunkowo rzadko [1].
Zapalenie zatok – objawy. Dlaczego „bolą zatoki”?
W przebiegu zapalenia zatok dochodzi przede wszystkim do uszkodzenia błony śluzowej, jej obrzęku, upośledzenia drożności ujścia zatok oraz zaburzenia naturalnego mechanizmu oczyszczającego drogi oddechowe (czyli transportu śluzowo- rzęskowego). Prowadzi to do zalegania wydzieliny w zatokach. Skutkiem tego procesu jest najczęściej katar, zatkany nos, uczucie rozpierania twarzy czy nawet ból głowy, na które to objawy skarżą się najczęściej pacjenci [2].
Zapalenie zatok - leczenie
Co stosować na zapalenie zatok? Zgodnie z najnowszymi rekomendacjami europejskimi (EPOS 2020, czyli Europejskie Wytyczne na temat zapalenia zatok przynosowych i polipów nosa z 2020 r.) w pierwszej kolejności, po wykluczeniu, że jest to infekcja bakteryjna, zaleca się kurację lekami dostępnymi bez recepty, w tym lekami łagodzącymi objawy choroby. Podkreśla się także rolę leków roślinnych w terapii zapalenia zatok, szczególnie wirusowego zapalenia zatok przynosowych (przeziębienia) [1].
Złożone roślinne leki na zapalenie zatok
Leki roślinne (fitofarmaceutyki) mogą być stosowane w każdym stadium ostrego zapalenia zatok, począwszy od pierwszych objawów choroby, aż po leczenie skojarzone z innymi lekami. Działają korzystnie na objawy, zarówno jako pojedyncze leki (w monoterapii), jak i mogą być stosowane w połączeniu z innymi lekami, np. o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym. Leki pochodzenia roślinnego w postaci złożonych ekstraktów cechują się małym profilem działań niepożądanych, tym samym wpisując się również w potrzeby pacjentów [4].
Wspomniane europejskie wytyczne wymieniają wśród fitoterapeutyków, rekomendowanych w leczeniu zapalenia zatok, roślinne leki złożone, np. zawierający w swoim składzie roślinnym wyciąg suchy złożony z:
- korzenia goryczki,
- kwiatu pierwiosnka,
- ziela szczawiu,
- kwiatu bzu czarnego,
- ziela werbeny,
który wskazany jest w leczeniu ostrych niepowikłanych stanów zapalnych zatok przynosowych (ostrego niepowikłanego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok przynosowych) z objawami takimi jak katar, niedrożność nosa, ból głowy, ból lub uczucie rozpierania twarzy [1,4].
Połączenie tych składników roślinnych wykazuje działanie sekretolityczne (upłynnia zalegającą wydzielinę), sekretomotoryczne (przywraca ruch rzęsek), przeciwzapalne, przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne [5-6]. Leki roślinne mogą być stosowane w monoterapii, można także łączyć je z innymi lekami, np. przeciwzapalnymi, działającymi na objawy zapalenia zatok oraz jako leczenie uzupełniające w przypadku zaleconej antybiotykoterapii [7,8].
Zapalenie zatok to częsty problem, z którym musi mierzyć się wielu pacjentów. Należy pamiętać, iż brak leczenia lub zastosowanie nieprawidłowego leczenia może skutkować groźnymi powikłaniami (np. powikłania oczodołowe, wewnątrzczaszkowe, oczne etc.).
Źródła:
- Fokkens W.J. i wsp. European Position Paper on Rhinosinusitis and Nasal Polyps 2020. Rhinology. 2020;58(Supl. S29):1-464.
- Jurkiewicz D., Zielnik-Jurkiewicz B. (2019). Sinupret w leczeniu zapalenia zatok przynosowych. Medycyna Faktów, 12(3(44), 250-255.
- Golusiński W., Rekomendacja dla leku Sinupret jako preparatu uzupełniającego konwencjonalne leczenie farmakologiczne ostrego i przewlekłego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok przynosowych (rhinosinusitis), Otolaryngologia polska 67 (2013) 223–227.
- Arcimowicz M. Acute sinusitis in daily clinical practice. Otolaryngol Pol. 2021 Aug 31;75(4):40-50.
- Charakterystyka produktu leczniczego Sinupret extract.
- Charakterystyka produktu leczniczego Sinupret tabletki drażowane.
- Neubauer, März Placebo-controlled, randomized, double-blind clinical trial with Sinupret sugar-coated tablets on the basis of a therapy with antibiotics and decongestant nasal drops in acute sinusitis. Phytomedicine 3, 1994, 177-181.
- März R.W., Ismail C., Popp M.A.: Action profile and efficacy of a herbal combination preparation for the treatment of sinusitis. Wien Med Wochenschr 1999; 149: 202-208.
mgr farm. Aldona Adamska-Szewczyk
Doktorant z wolnej stopy na Katedrze i Zakładzie Farmakognozji z Pracownią Roślin Leczniczych Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. Absolwent Wydziału Farmacji UM w Lublinie – specjalność apteczno-zielarska, Interdyscyplinarnych Studiów Managerów Farmacji oraz Studium Farmakoekonomiki, Marketingu i Prawa Farmaceutycznego Szkoły Biznesu Politechniki Warszawskiej. Wieloletni wykładowca Policealnego Studium Farmaceutycznego „Omega” w Warszawie oraz Policealnej Szkoły Ochrony Zdrowia „Promed-Omega”, Policealnego Studium Farmaceutycznego przy Zespole Szkół Nr 21. Autor publikacji naukowych i popularnonaukowych o tematyce zielarskiej i zdrowotnej. Wieloletni redaktor merytoryczny i konsultant artykułów z dziedziny farmacji (m.in. polskiego wydania: "Plantes & bien-être") oraz gość programów radiowych i telewizyjnych o tematyce farmakognostycznej, farmaceuta.
