x
Najpopularniejsze frazy
Polecane produkty
Brak produktów dla wpisanej frazy
Dostawa za 0 zł z wybranymi produktami 💊🚚🍃⛅️ Sprawdź! 👆
2021-10-25
Dolegliwości i choroby

Izotretynoina - działanie, dawkowanie, skutki uboczne

Leki zawierające izotretynoinę, takie jak Aknenormin, Axotret, Curacne czy Izotek wskazane są do stosowania doustnego w przypadku ciężkich postaci trądzików. Są to leki o dość silnym działaniu, a skuteczność i bezpieczeństwo ich stosowania zależy od prawidłowego ich przyjmowania. Jak dokładnie działają, kto może je stosować i jakie skutki uboczne mogą wystąpić podczas leczenia? O tym poniżej.

 Izotretynoina na trądzik - dawkowanie i działanie na skórę
Spis treści

Co to jest izotretynoina i jakie leki ja zawierają?

Izotretynoina jest retinoidem I generacji, zbliżonym swoją budową do witaminy A. Izotretynoina jest substancją czynną następujących leków dostępnych w Polsce:

  • Aknenormin – kapsułki miękkie zawierające 10 lub 20 mg izotretynoiny; 
  • Axotret – kapsułki miękkie zawierające 10 lub 20 mg izotretynoiny; 
  • Curacne - kapsułki miękkie zawierające 5, 10, 20 lub 40 mg izotretynoiny; 
  • Izotek – kapsułki miękkie zawierające 10 lub 20 mg izotretynoiny; 
  • Izotziaja – żel zawierający 0,5mg/g izotretynoiny.

Wszystkie wymienione powyżej leki są lekami wydawanymi wyłącznie na receptę. Ich stosowanie zleca lekarz po uprzednim badaniu lekarskim i ewentualnym wykonaniu odpowiednich badań i testów. Tych leków nie należy przyjmować na własną rękę – bowiem może być to bardzo niebezpieczne.


Izotretynoina - działanie leku

Dokładny mechanizm działania izotretynoiny nie został w pełni poznany. Wiadomo, że izotretynoina jest prolekiem. To znaczy, że w organizmie człowieka ulega przekształceniu do aktywnych metabolitów: tretynoiny, 4-oksoizotretynoiny i 4-oksotretynoiny. Działają one różnokierunkowo, dlatego też wskazuje się, że izotretynoina działa:

  • przeciwzapalnie na skórę – hamuje rozwój stanu zapalnego związanego z trądzikiem; 
  • zmniejsza gruczoły łojowe i hamuje ich aktywność i tym samym zmniejsza wydzielanie łoju; 
  • ogranicza powstawanie zaskórników;
  • zmniejsza kolonizację i hamuje namnażanie się bakterii Propionibacterium acnes.


Izotretynoina - wskazania do stosowania

Ze względu na swoje działanie, izotretynoina wskazana jest do stosowania w przypadku ciężkich postaci trądziku (takich jak: trądzik guzowaty, trądzik skupiony, trądzik z ryzykiem powstawania trwałych blizn), które są oporne na leczenie lekami przeciwbakteryjnymi i miejscowymi. Dodatkowo leki zawierające izotretynoinę mogą zostać zlecone pacjentowi, jeżeli lekarz podejrzewa zaburzenia psychiczne z powodu występowania trądziku (np.: dysmorfofobię czy myśli samobójcze).


Izotretynoina - dawkowanie leków

Leki zawierające izotretynoinę przepisuje lekarz. To on, na podstawie badania i rozmowy z pacjentem określa dawkowanie. Dawkowanie w przypadku leków zawierających izotretynoinę jest niezwykle ważne i musi zostać indywidualnie ustalone przez lekarza. Warto zaznaczyć, że: 

  • Leki zawierające izotretynoinę mogą być stosowane od 12 roku życia. 
  • Leczenie izotretynoiną rozpoczyna się od dawki 0,5 mg/kg m.c./dobę.
  • W trakcie terapii indywidualnie modyfikuje się dawkę izotretynoiny – zazwyczaj dawka terapeutyczna mieści się w granicach 0,5-1 mg/kg m.c./dobę. 
  • Dla izotretynoiny określono dawkę skumulowaną na cały okres/cykl leczenia – 120-150 mg/kg m.c. – przekroczenie tej dawki nie przynosi żadnych dodatkowych korzyści w leczeniu.
  • Czas trwania terapii izotretynoiną ustala indywidualnie lekarz w zależności od indywidualnej dawki izotretynoiny i od efektów terapii. Zazwyczaj leczenie wynosi od 16-24 tygodni.
  • Poprawa stanu skóry następuje po ok 4-8 tygodniach leczenia izotretynoiną.
  • U większości pacjentów wystarczy jeden cykl leczenia izotretynoiną – choć u niektórych z nich konieczne będzie dodatkowe leczenie (innymi lekami i/lub izotretynoiną – odstęp pomiędzy cyklami izotretynoiny powinien wynosić minimum 6 miesięcy).


Izotretynoina - przeciwwskazania

Leki zawierające izotretynoinę przeciwwskazane są do stosowania: 

  • u kobiet w ciąży i karmiących piersią; 
  • u kobiet w wieku rozrodczym, jeżeli nie stosują odpowiednich i skutecznych metod antykoncepcyjnych; 
  • u osób z nadwrażliwością na izotretynoinę lub inne składniki leku; 
  • u osób uczulonych na orzeszki ziemne i soję; 
  • u osób z niewydolnością wątroby; 
  • u osób ze zwiększonym stężeniem lipidów; 
  • u osób z hiperwitaminozą A; 
  • u osób, które przyjmują jednocześnie tetracykliny.


Skutki uboczne izotretynoiny i działania niepożądane

Izotretynoina, tak jak każdy inny lek, może powodować działania niepożądane. Większość z występujących działań niepożądanych ustępuje gdy zostanie zmieniona dawka lub gdy zakończeniu ulegnie terapia – czyli odstawi się lek zawierający izotretynoinę.


Do najczęściej zgłaszanych działań niepożądanych występujących podczas stosowania izotretynoiny zalicza się suchość skóry oraz suchość błon śluzowych warg, nosa i oka. Te działania niepożądane nie są wskazaniem do odstawienia leku ale warto o nich powiedzieć lekarzowi. W przypadku pojawienia się takich objawów konieczne jest zastosowanie preparatów, które zmniejszają suchość skóry i błon śluzowych i tym samym poprawiają komfort pacjenta i jego codzienne funkcjonowanie.


Do innych działań niepożądanych, które mogą występować podczas stosowania leku zawierającego izotretynoinę zalicza się między innymi:

  • zakażenia skóry i błon śluzowych bakteriami Gram-dodatnimi;
  • zaburzenia krwi i układu chłonnego np.: niedokrwistość, podwyższone OB., małopłytkowość;
  • zaburzenia układu immunologicznego np.: reakcje anafilaktyczne, reakcje alergiczne; 
  • zaburzenia metabolizmu i odżywiania np.: cukrzyca; 
  • zaburzenia psychiczne np.: depresja, skłonność do agresji, lęk czy zmiany nastroju; 
  • zaburzenia układu nerwowego np.: ból głowy, zawroty głowy, drgawki, senność; 
  • zaburzenia ze strony oka, ucha, błędnika np.: zapalenie powiek, spojówek, suche oko, podrażnienie oka niewyraźne widzenie, upośledzenie słuchu; 
  • zaburzenia naczyniowe np. zapalenie naczyń; 
  • zaburzenia skóry i tkanki podskórnej np.: zapalenie czerwieni warg, zapalenie skóry, suchość skóry, łuszczenie się naskórka, świąd, łysienie;
  • zaburzenia mięśniowo-szkieletowe np.: bóle stawów, mięśni, pleców; 
  • nieprawidłowości w badaniach laboratoryjnych np.: podwyższenie stężenia trójglicerydów, cholesterolu, glukozy we krwi, białkomocz, krwiomocz; 
  • i inne.

Warto zaznaczyć, że jednym z efektów ubocznych, występujących zaraz na początku terapii izotretynoiną może być (ale nie musi) zaostrzenie trądziku nawet w pierwszych 2 miesiącach leczenia.


Uwaga – izotretynoina wykazuje działanie teratogenne!

Izotretynoina wykazuje działanie teratogenne – to znaczy, że przyjmowana przed lub w czasie ciąży może niekorzystnie wpływać na płód i może powodować wady wrodzone u dziecka. Podczas stosowania izotretynoiny w I trymestrze ciąży zwiększa się ryzyko: 

  • poronienia; 
  • wystąpienia wad rozwojowych takich jak: rozszczep podniebienia, zwężenie przewodu słuchowego zewnętrznego, wodogłowie; 
  • wystąpienia wad serca.

Ewentualne ryzyko wystąpienia u dziecka wad wrodzonych jest na tyle znaczne, że leki zawierające izotretynoinę są bezwzględnie przeciwwskazane w czasie ciąży, w okresie karmienia piersią a także w wieku rozrodczym, chyba, że pacjentka stosuje skuteczną metodę antykoncepcji i wykonuje regularne testy ciążowe.


Ze względu na działanie teratogenne izotretynoiny, w przypadku jej stosowania u kobiety w wieku rozrodczym konieczne jest: 

  • dokładne poinformowanie pacjentki o ryzyku działań teratogennych izotretynoiny; 
  • stosowanie co najmniej 1 skutecznej i nieprzerwanej antykoncepcji przez 1 miesiąc przed rozpoczęciem terapii, w trakcie leczenia i 1 miesiąc po zakończeniu leczenia izotretynoiną – najlepiej jednocześnie stosować antykoncepcje hormonalną (np. tablektki antykoncepcyjne, implant lub wkładkę wewnątrzmaciczną) oraz prezerwatywę; 
  • regularne wykonywanie testów ciążowych – przed leczeniem, w trakcie leczenia (co miesiąc) i 1 miesiąc po zakończeniu leczenia izotretynoiną.


Stosowanie i działanie izotretynoiny - podsumowanie

Leki zawierające izotretynoinę są lekami o dość silnym działaniu a skuteczność i bezpieczeństwo ich stosowania zależy od prawidłowego ich przyjmowania. Dlatego też podczas terapii izotretynoiną zaleca się: 

  • przyjmowanie leków zawierających izotretynoinę tylko i wyłącznie po konsultacji z lekarzem i pod jego ciągłą kontrolą; 
  • stosowanie antykoncepcji oraz regularne wykonywanie testów ciążowych w przypadku kobiet w wieku rozrodczym; 
  • przyjmowanie leków zawierających izotretynoinę o stałej porze dnia, podczas posiłku tłuszczowego lub bezpośrednio po takim posiłku; 
  • odpowiednią i właściwą pielęgnację skóry, najlepiej skonsultowaną z lekarzem dermatologiem i/lub kosmetologiem – w szczególności delikatne oczyszczanie i nawilżanie; 
  • stosowanie kremu nawilżającego i łagodzącego podrażnienia skóry, ze względu na występowanie suchości skóry; 
  • używanie balsamu do ust, który będzie łagodził suchość skóry i błon śluzowych; 
  • unikanie ekspozycji na promieniowanie słoneczne; 
  • unikanie chemicznej dermabrazji; 
  • unikanie leczenia skóry laserem; 
  • unikanie depilacji woskiem;
  • unikanie jednoczesnego stosowania izotretynoiny doustnej z lekami miejscowymi o działaniu keratolitycznym, z witaminą A i z tetracyklinami;
  • monitorowanie zdrowia psychicznego – pod kątem objawów depresji; 
  • stosowanie kropli nawilżających i regenerujących do nosa aby zapobiec nadmiernemu wysychaniu śluzówki nosa i krwawieniom z nosa;
  • stosowanie kropli (tzw. sztucznych łez) lub maści nawilżającej do oka; 
  • unikanie stosowania soczewek kontaktowych;
  • w przypadku wystąpienia problemów z widzeniem konieczna jest natychmiastowa konsultacja z lekarzem okulistą;
  • kontrolę aktywności enzymów wątrobowych po upływie 1 miesiąca terapii a następnie co 3 miesiące; 
  • kontrolę stężenia lipidów w surowicy przed leczeniem, po upływie 1 miesiąca terapii a następnie co 3 miesiące; 
  • w przypadku wystąpienia biegunki z krwią konieczne jest odstawienie leku zawierającego izotretynoinę i konsultację z lekarzem; 
  • nieoddawanie krwi zarówno w trakcie terapii jak i przez 1 miesiąc po zakończeniu leczenia izotretynoiną; 
  • po zakończeniu terapii doustnej izotretynoiną warto omówić z lekarzem wprowadzenie terapii podtrzymującej za pomocą miejscowych preparatów.


Bibliografia:

  1. Charakterystyka Produktu Leczniczego Izotek 
  2. Tuszyński K., i wsp. Problemy dermatologiczne. Opieka farmaceutyczna, zasady rozpoznania i leczenia, przegląd leków i kosmetyków. Vademecum Farmaceutyczne, Wydanie II, 2021 
  3. Tuszyński K., i wsp. Leki i ciąża – bezpieczna farmakoterapia i suplementacja kobiety ciężarnej. Wydawnictwo Farmaceutyczne, Kraków, 2020 
  4. Schaefer C., i wsp. Drugs during pregnancy and lactation treatment options and risk assessment. Elsevier, 2015 
  5. Friese k., i wsp. Leki w ciąży i laktacji - przewodnik dla lekarzy i farmaceutów. MedPharm Polska, Wrocław, 2014 
  6. Briggs G.G., i wsp. Drugs in pregnancy and lactation: a reference guide to fetal and neonatal risk. Wolters Kluwer, 2017 
  7. Pernia S., i wsp. The new Pregnancy and Lactation labeling rule. P&T: A peer-reviewed journal for formulary management. 2016, 41(11), 713-715
  8. The Australian categorisation system for prescribing medicines in pregnancy, dostęp online: https://www.tga.gov.au/prescribing-medicines-pregnancy-database
Zdjęcie autora
Autor
dr n. farm. Magdalena Stolarczyk
dr n. farm. Magdalena Stolarczyk – mama 3 dzieci, z wykształcenia farmaceutka – doktor nauk farmaceutycznych, absolwentka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, blogerka (www.farmaceuta-radzi.pl), autorka artykułów w czasopismach polskich i zagranicznych, autorka szkoleń i wykładów dla farmaceutów, autorka warsztatów dla rodziców, dyplomowana Promotorka Karmienia Piersią. Ponadto ekspert merytoryczny Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych oraz inicjatorka i autorka kampanii edukacyjnej „Leki to nie cukierki”i współautorka kampanii edukacyjnej „Lek bezpieczny oczami dziecka”
Podobne wpisy
O trądziku można pisać wiele, bo wiele jest jego postaci. Różne są też metody leczenia...
CZYTAJ
Czy zdarzyło Ci się podczas ekspozycji na słońce zauważyć znaczną poprawę kondycji swojej skóry? Można...
CZYTAJ
Certyfikaty i wyróżnienia