Ciemiączko u noworodka – wszystko, co musisz wiedzieć

Co to jest ciemiączko?

Ciemiączko (ciemię) jest błoną, która łączy kości czaszki u niemowlaków. U nowonarodzonych dzieci czaszka nie jest ze sobą sztywno zrośnięta. Mogą się one dzięki temu z łatwością poruszać względem siebie, a taka elastyczność jest niezwykle ważna podczas naturalnego porodu. Niezrośnięte ciemiączko sprawia, że główka niemowlęcia przeciśnie się przez kanał rodny i dostosuje do niego swój jeszcze elastyczny kształt. U noworodków wyróżniamy przede wszystkim:

• ciemiączko przednie w kształcie rombu lub latawca ma wymiary na ogół 2 x 2 cm, ale ta klasyfikacja jest dość ogólna, bo ciemię przednie może osiągać znacznie większe lub nawet mniejsze wymiary;
• ciemiączko tylne w okolicach potylicy, jego wymiary wynoszą około 1 x 1 cm;
• ciemiączka boczne (występują na ogół u wcześniaków, najczęściej zarastają już w życiu płodowym).

Przez kilka tygodni po porodzie naturalnym główka niemowlaka może mieć niesymetryczny kształt i nie jest to powód do niepokoju. Niezrośnięte ciemiączko po przeciśnięciu się przez kanał rodny powróci do swojego normalnego kształtu.

Za co również odpowiada ciemiączko? Funkcje, które spełnia są ważne także z innych względów. To elastyczne spojenie oraz szwy czaszki sprawiają, że główka niemowlęcia rośnie prawidłowo i stwarza przestrzeń dla rozwijającego się mózgu.

Ciemiączko – kiedy zarasta?

Ciemiączko u noworodka, które wygląda prawidłowo jest płaskie czy nawet nieco wklęsłe, a podczas płaczu może delikatnie pulsować. Ważne jest również to, by w odpowiednim czasie zaczęło się zrastać.

• Ciemiączko tylne powinno zarastać stosunkowo szybko – pomiędzy 6. a 16. tygodniem po porodzie.
• Ciemiączko przednie zrasta się z kolei między 10. a 18. miesiącem życia.

Należy pamiętać, że zarówno zbyt szybkie, jak i zbyt późne zrastanie ciemienia nie powinno stwarzać powodów do niepokoju. Każdy rodzic musi jednak bacznie przyglądać się ewolucjom ciemiączka u noworodka i zapewnić dziecku stałą opiekę pediatryczną. Tylko wtedy uda określić się, czy rozwój główki niemowlęcia przebiega prawidłowo.

Warto rozstać się również z mitem, że ciemiączka u dziecka nie należy dotykać. Nic bardziej mylnego – należy jednak robić to z wyczuciem oraz bardzo delikatnie. Rodzice powinni zająć się pielęgnacją ciemiączka, a lekarz będzie kontrolować tempo jego zarastania podczas wizyt kontrolnych.

Ciemiączko u noworodka – kiedy udać się do lekarza?

Każdy noworodek powinien być objęty od pierwszych dni życia opieką neonatologiczną (wcześniaki) lub pediatryczną. Jeśli dostrzegamy, że ciemiączko u naszego dziecka zrasta się zbyt szybko lub zbyt późno, skonsultujmy się z lekarzem.

Ciemiączko zarasta za szybko

Przedwczesne zrastanie ciemiączka (poniżej 10. miesiąca życia) powinno zaniepokoić rodziców wtedy, gdy towarzyszy mu:

• spowolnienie wzrostu obwodu głowy;
• deformacja czaszki;
• padaczka;
• choroby nerek;
• zaburzenia endokrynologiczne;
• problem z metabolizmem.

Jeżeli odpowiednio wcześnie zareagujemy, dostaniemy szansę, że unikniemy poważnych powikłań takich jak szybki wzrost ciśnienia śródczaszkowego.

Ciemiączko u dziecka, które zarasta poniżej 10. miesiąca życia, powinien uważnie obserwować pediatra. Co tydzień lub co dwa tygodnie mierzy on obwód głowy niemowlęcia i wynik nanosi na siatkę centylową. Oprócz tego lekarz podczas badania palpacyjnego ocenia tempo zrastania się szwów czaszkowych. W przypadku wykrycia nieprawidłowości w rozwoju ciemiączka pediatra może skierować małego pacjenta do specjalistów z zakresu chirurgii, neurologii czy nawet okulistyki. Bardzo często okazuje się, że zbyt szybko zarastające ciemiączko ma związek z przedawkowaniem witaminy D3 u dziecka.

Ciemiączko u dziecka zarasta zbyt wolno

Jeżeli zarastanie ciemiączka przebiega za wolno, może być to sygnał niedoboru witaminy D3, niedoczynności tarczycy czy wodogłowia. Należy zatem zgłosić się do pediatry, gdy zaobserwujemy objawy takie jak:

• duży przyrost obwodu główki niemowlaka;
• wzmożoną potliwość;
• zaburzenia łaknienia;
• zaparcia;
• zaburzenia neurologiczne takie jak: niepodnoszenie główki, zmniejszone napięcie mięśniowe itd.

Jeżeli dziecko skończyło 1,5 roku, a jego ciemiączko wciąż jest niezrośnięte, to pediatra powinien wystawić skierowanie na badania, które pomogą określić problem.

Co oznacza zapadnięte ciemiączko?

W trakcie wizyt kontrolnych pediatra sprawdza również napięcie ciemiączka. Zmiany w jego elastyczności mogą pojawić się, gdy dziecko jest odwodnione. Najczęściej obserwuje się wtedy zapadnięte ciemiączko. Gdy tylko dostrzeżemy je u dziecka, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Należy zwrócić szczególną uwagę na to, czy przed zapadnięciem ciemiączka doszło do wymiotów i biegunek, ponieważ to one mogą spowodować odwodnienie.

Wypukłe ciemiączko także powinno nas skłonić do szybkiej wizyty u pediatry, ponieważ może oznaczać ono szybki wzrost ciśnienia śródczaszkowego. Specjalista może zlecić wtedy niezbędne badania takie jak USG przezciemiączkowe, a w dalszej kolejności tomografię komputerową, rezonans magnetyczny czy nawet badanie dna oka.

Pamiętajmy, że na ogół zmiany tempa zarastania ciemiączka nie powinny stanowić powodów do niepokoju – czasami różnice wynikają uwarunkowań genetycznych. Pielęgnacja ciemiączka również nie musi nas przerażać. Delikatną główkę niemowlaka możemy dotykać, smarować kremikiem, myć oraz wyczesywać włoski. Najważniejsze jest to, by zabiegi pielęgnacyjne wykonywać z wyczuciem, dbać o wizyty kontrolne u lekarza i nie zwlekać z reakcją na niepokojące objawy.

Przeczytaj także:
Pierwsza kąpiel noworodka,   Pielęgnacja pępka noworodka,   Wypróżnianie u noworodka,   Wyprawka dla noworodka,   Pielęgnacja skóry i problemy z brzuszkiem noworodka,   Trądzik noworodkowy i niemowlęcy